Ik bestelde de DVD ‘Nauwgezet en wanhopig’. Voor de jongere lezers: N&W is een
achtuur durend televisieprogramma uit 1989 waarin vier schrijvers worden
geïnterviewd: Marquez, Semprun, Steiner en Konrad.
Wat je noemt: slow television. Naast wat sfeerbeelden van
Budapest, Madrid, Cambridge en Aracataca; de plaatsen waar ze opgroeiden; krijg
je alleen de schrijvers te zien, zittend in hun stoel, vertellend over hun
jeugd, de oorlog en de tijd erna. Het gaat over grote thema’s: geloof, hoop,
liefde, dood. Het gaat over het falen van de grote systemen: de kerk, het
communisme. Interessant is ook het jaar waarin het is opgenomen: het jaar
waarin de muur valt. De hongaar Konrad, die vrijwel alleen maar dictaturen heeft
meegemaakt (eerst de nazi’s, daarna de communisten) gelooft duidelijk nog niet
dat de wereld echt aan het veranderen is.
Ik had het programma indertijd ademloos gekeken en was
benieuwd of ik het nu ook nog vol zou houden; verpest als ik ben door de
snelheid van alles.
Het ging gelukkig moeiteloos.
Naast al het interessants dat de schrijvers zeggen, viel me
nog iets op; ik voelde het meeste sympathie voor de Spaanse schrijver Semprun. Terwijl
hij vroeger overtuigd Stalinist was en bij diens dood zelfs een lofgedicht maakte.
Overigens keerde hij later op die dwaling terug, maar toch. Ik vind mensen die
pro Stalin of pro Mao waren doorgaans naief of dom of gewoon slecht.
Het zou logischer zijn geweest als ik me vereenzelvigd had met
Konrad, de sympathieke Joodse Hongaar die aan het eind van de oorlog hele dagen
uit het raam kijkt in de hoop dat zijn ouders om de hoek van de straat komen.
Of met Marquez.
Waarom dan toch Semprun?
Door onbelangrijke dingen, vrees ik. Door het feit dat hij
uit een welgestelde familie komt. Door zijn charmante manier van praten. Door
zijn relativeringen. Door het overhemd dat hij draagt; door de manier waarop
hij een glas vastpakt. Door zijn knappe gezicht.
Oftewel: om redenen die er niet toe doen, maar die alles bepalen.
Zo werkt het vrees ik met alles: je kiest niet op inhoud, je
kiest voor degene op wie je (denkt dat je) meeste lijkt.
