1/09/2017

Kunst

Ik wilde dit jaar maar eens beginnen met een elitair standpunt: ik vind dat kunstvakken verplicht moeten worden op school.
Kunst wordt tegenwoordig gezien als luxe.
En inderdaad, je kan je de vraag stellen: wat is het belang van kunst? Wat doet een roman ertoe, wat heeft een balletvoorstelling voor zin?
Deze vraag is de afgelopen jaren met de grote bezuinigingen op de kunstsector, volop aan de orde geweest. En alhoewel ik vind dat je heel terughoudend moet zijn met subsidies, vind ik het gemak, het dedain waarmee steeds meer mensen over kunstenaars spreken verontrustend. Alsof het allemaal luie, subsidieverslaafde uitvreters zijn, terwijl het tegendeel waar is: mensen werken hard, verdienen weinig en maken prachtige voorstellingen, schrijven schitterende boeken. Natuurlijk is niet elk experiment geslaagd, maar je kan nooit iets vernieuwen als je niet bereid bent om fouten te maken. Dacht je dat Rembrandt nooit een slecht schilderij heeft gemaakt?
Het valt me trouwens ook op dat diezelfde zinvraag, een stuk minder vaak gesteld wordt als het gaat om andere beroepsgroepen, terwijl je je volgens mij best kan afvragen of al die managers, en al die juristen en al die politici nou zo’n zinvolle bijdrage aan de wereld leveren.
Maar waarin ligt dan het belang van kunst?
Om het even bij boeken te houden: een goed boek is in staat om je te raken, om je verder te brengen, inzicht te geven en misschien wel om iets te veranderen.
Sommige boeken hebben mijn leven veranderd. Of eigenlijk moet ik zeggen, ik was aan een verandering toe, maar ik had het zelf nog niet door. Het boek gaf woorden aan wat ik zelf nog niet helder had.
Om een voorbeeld te geven: ik studeerde Rechten in Groningen omdat je daar ‘alle kanten mee op kon’, maar ik wilde eigenlijk iets anders.
Toen las ik De ondragelijke lichtheid van het bestaan van Milan Kundera waarin het gaat over keuzes maken en waarin zo mooi beschreven staat dat het leven geen generale repetitie kent; er komt geen tweede keer.
Toen begreep ik dat als ik wilde veranderen, ik het nu moest doen.
            Maar het gaat veel verder. De boeken van dissidente schrijvers als Havel of Solzjenitsyn waren van onschatbare waarde ten tijde van de communistische dictatuur; de muziek van de Beatles heeft misschien wel meer invloed gehad op de val van het ijzeren gordijn dan welke politicus ook.
            Hoezo is kunst een luxe?
 Maar hoe breng je iemand liefde voor kunst bij?
In de film Dead Poets Society speelt Robin Williams een bevlogen literatuurdocent die zijn uitgebluste leerlingen vraagt om de eerste bladzijde van hun literatuurboek eruit te scheuren. Hij vraagt ze om vooral niet een theoretische verhandeling te bestuderen, maar om de gedichten voor te dragen. En te luisteren. En te vertellen wat er met ze gebeurt.
Langzaam beginnen de leerlingen die aanvankelijk niets moesten hebben van poezie, de schoonheid te ontdekken.
De film laat zien dat het niet zozeer gaat om wat de stof is, als wel, om hoe je de stof behandelt.
Dus het simpele antwoord op de vraag hoe je iemand liefde voor kunst bijbrengt is: betere leraren.
Het ingewikkelde antwoord is dat het schoolsysteem moet veranderen. Dat we toe moeten naar een systeem waarbij kunstvakken even serieus worden genomen als ‘gewone’ vakken.
Kunst is namelijk helemaal geen luxe, zeker niet in tijden van Trump, Poetin, Erdogan, Wilders en Le Pen. Hoe minder vrijheid, hoe belangrijker kunst wordt. Hoe rauwer de samenleving, hoe meer houvast, troost en inzicht kunst kan bieden.
Kunst is, naast wetenschap en journalistiek, het enige medicijn tegen populisme en nihilisme. Kunst is de zuurstof in de samenleving. Als je kinderen daar niet mee opvoedt, schaffen een paar gekken het over een paar jaar gewoon af.