Vanwege al het dreigende nieuws rond Noord Korea besloot ik
gisteren de BBC documentaire Hiroshima te kijken over de enige keer in de
geschiedenis dat er atoombommen zijn gebruikt.
Zonder een al te opzichtige vergelijking te willen maken met
nu, daarvoor zijn er heel veel zaken totaal anders, toch een paar dingen die me
opvielen.
Het belangrijkste was: hoe beslissend woorden kunnen zijn.
Nadat Duitsland in juli 1945 was
verslagen eisten de Amerikanen aanvankelijk een onvoorwaardelijke overgave van
Japan. Die woorden werden later bijgesteld. Amerika eiste niet de
onvoorwaardelijke overgave van Japan maar van het Japanse leger. Dat was een
wezenlijk verschil, want door die laatste formulering zou de keizer van Japan
zich niet hoeven overgeven. En de keizer was voor Japanners wat Allah is voor
extreme moslims: iets of iemand om je voor dood te vechten.
Dat was waar de Amerikanen zo bang voor waren: een guerilla
oorlog tegen Japan. Tegen jongemannen die waren opgeleid om zelfmoordaanslagen
te plegen; kamikazepiloten, mannen met bomgordels.
De Amerikanen hoopten door de formulering
iets minder sterk te maken, de Japanners een uitweg te bieden: het leger moest
zich overgeven, de keizer niet. Zo kon een gruwelijke grondoorlog voorkomen
worden.
De Japanse regering interpreteerde die woorden echter totaal
anders. Zij zagen het als een veelbelovende ontwikkeling. Ze dachten dat de
Amerikanen hun ultimatum afzwakten omdat ze uitgeput waren, omdat ze de oorlog
zo snel mogelijk wilden beeindigen. Hun conclusie was dus: stand houden en
wachten tot de VS op zou geven. Premier Suzuki verwierp het ultimatum en
gebruikte het woord ‘mokusatsu’ wat betekent: met verachting.
Daarop besloot president Truman de atoombom te gebruiken.
Die bom werd overigens in het
vliegtuig, de Enola Gay, geladen op Tinian, een klein eilandje in de Stille Oceaan.
Ik zocht het op: het ligt hondervijftig kilomter van Guam, het eilandje dat nu
bedreigd wordt door Noord Korea.
Op
6 augustus 1945 werd de bom op Hiroshima gegooid. Daarna zei president Truman:
‘Als ze onze voorwaarden nu niet accepteren, zal er een hel op aarde op hen neerdalen
zoals nooit eerder vertoond.’ Dat ligt heel dicht bij de woorden van Trump die
vorige week zei dat Noord Korea te maken zal krijgen met ‘vuur en furie op een
manier die de wereld nog nooit gezien heeft.’
De burgemeester van Hiroshima
reageerde als volgt: ‘Burgers van Hiroshima, de schade is groot, maar dat is te
verwachten tijdens een oorlog. Houd hoop. Verlies de moed niet.’
Het zijn absurde woorden als je bedenkt dat er net 78.000
doden zijn gevallen en 80.000 gewonden.
Woorden
kunnen onschuldig zijn en levensgevaarlijk. De tanden van een leeuwin: ze
draagt er haar jongen mee; ze bijt er haar prooi mee dood.
