De onderwijsinspectie trekt in haar jaarverslag de conclusie
dat de kloof tussen kinderen van laag en hoog opgeleide ouders groeit.
Bij gelijke intelligentie zou een leraar een kind van laag
opgeleide ouders eerder een laag schooladvies geven dan een kind van hoog
opgeleide ouders
Overal klonk de roep om de Cito terug te laten keren als
maatgevend instrument.
Dat lijkt me het stomste wat je kan doen. Als er één toets
onrechtvaardig en stigmatiserend is, is het wel de Cito.
Ik zal het uitleggen.
Vijfjarigen krijgen, om te testen of ze het begrip iglo kennen, de volgende vraag
voorgelegd: welke kleur associeer je met het woord iglo: blauw of rood?
De meeste kinderen vullen hier blauw in en dat is vlgs Cito
het juiste antwoord, want blauw staat voor kou.
Soms vult een kind rood in. Dat is fout.
Een onderzoeker was een keer zo slim om aan zo’n kind te
vragen waarom hij rood had ingevuld. Het antwoordde: buiten is het koud, maar
in de iglo is het warm.
Een creatiever antwoord dus, maar fout volgens de Cito.
De Cito stelt creativiteit niet op prijs.
Voorstanders wijzen op het feit
dat 80 procent van de voorspellingen uit komt. Maar dat is nou juist het drama:
de voorspellingen van de Cito zijn een self fullfilling prophecy.
Hoe werkt dat?
Als een kind in groep 3 wordt getoetst dan wordt op grond
daarvan al een voorspelling gedaan over zijn waarschijnlijke middelbare
schoolniveau.
Nog even los van de enorme zelfoverschatting te denken dat
je iets zinnigs kan zeggen over de ontwikkeling van een kind van vijf, werkt
het ook stigmatiserend. Een leraar zal namelijk een kind dat waaarschijnlijk
Vmbo gaat doen anders behandelen dan een kind dat mogelijk naar het Gymnasium
gaat.
Maar belangrijker is wat er met het kind zelf gebeurt.
Als het bij de toets bijvoorbeeld niet goed scoort op
rekenen krijgt het in het vervolg extra uitleg.
Als dat na een paar maanden geen vruchten afwerpt, krijgt
het een andere leermethode, een ander boekje en moet het, als de rest van de
klas buiten speelt, extra opdrachten maken. En als het na een paar maanden nog
steeds niet beter gaat moet het op bijles. Het gevolg is dat het kind denkt dat
het iets fout doet.
In groep acht is het zijn zelfvertrouwen helemaal kwijt en
krijgt het een laag schooladvies, terwijl het misschien gewoon jonger was dan
zijn klasgenoten toen de toets in groep 3 werd afgenomen, of jong voor z’n
leeftijd. Niemand ontwikkelt zich exact volgens een tijdlijn.
Het overkwam mijn dochters. Ze kregen een Vmbo T advies,
waar niets mis mee is, maar volgens mijn vriendin en mij klopte dat niet.
Temeer daar het mij veertig jaar geleden ook was gebeurd dat ik een mavo advies
kreeg en ‘gewoon’ vwo deed.
Dus gingen ze naar een school met een zgn kansenklasje; een
brugklas voor vmbo T/havo. Bevrijd van de ballast van de Cito begonnen ze hoge
cijfers te halen en aan het eind van het jaar ging de ene naar de havo en de
ander naar het vwo.
Ze waren in dat ene jaar echt niet intelligenter geworden,
het enige verschil was dat ze hun zelfvertrouwen terughadden.
Het bewijs dat de Cito een waardeloze toets is bleek twee
jaar geleden: mijn dochters zaten toen in resp 3 havo en 3 vwo. Op school werd
nog een keer een niet bindende Cito toets gedaan; ze scoorden beiden weer vmbo.
Ik vind het onbegrijpelijk dat de Cito al vijftig jaar de
norm is terwijl het slechts één intelligentie toetst en geen rekening houdt met
de honderd en één andere factoren die een rol spelen bij het wel of niet halen
van een schooldiploma: stressbestendigheid, sociale vaardigheden,
doorzettingsvermogen, creativiteit, om er een paar te noemen.
Ik ben ook erg voor een rechtvaardig schoolsysteem, de Cito
is alleen niet de oplossing, maar juist het probleem.
