Zelden zo’n slechte uitzending van Zembla gezien als die van afgelopen zondag over de Amerikaanse presidentskandidaat Barack Obama.
Ik heb hem de afgelopen weken gevolgd in de krant en op Youtube. In zijn campagne komen twee woorden komen steeds terug: ‘Verandering’ en ‘Verzoening’. Zelf een ‘zwarte’ Amerikaan (blanke moeder, zwarte vader) benadrukt hij voortdurend de kandidaat van alle Amerikanen te zijn. Geen Jesse Jackson dus, die in de jaren tachtig probeerde president te worden door te blijven hameren op het feit dat zwarte Amerikanen als tweederangs burgers werden behandeld.
Obama weet op een slimme, op het oog bescheiden lijkende manier over te komen. ‘Ik hoop dat jullie op mij gaan stemmen’, zegt hij in New Hampshire tegen drieduizend mensen die uren op hem hebben staan wachten, ‘maar als je dat niet doet, stem dan in ieder geval op iemand die voor verandering is.’
Tijdens een interview met in Good Morning America : ‘Je moet een soort van megalomie hebben om te denken dat je de president van Amerika moet worden. Maar je moet ook een zekere drempel over om te zeggen: dit is niet alleen ambitie, dit is iets groters.’ Of tijdens een verkiezingsspeech in Wyomi: ‘Als je weet wie je bent, waar je in gelooft , als je weet waar je voor vecht, dan kan je je veroorloven om naar je tegenstander te luisteren.’
Goed, hij blijft vaak hangen in grote woorden en algemeenheden. Maar toch. Het is een ander geluid dan ik tot nu toe tijdens presidentsverkiezingen hoorde. Ook al omdat Obama zich verzet tegen het cynisme en de verbittering van de machthebbers in Washington en zich niet bedient van lobbyisten en grote bedrijven om geld in te zamelen. En, tot nu toe valt hij zijn tegenstanders niet aan door ze te ‘bespugen’. Hij gedraagt zich netter dan ik gewend ben van presidentskandidaten.
Natuurlijk kan je je afvragen of zijn idealisme echt is of dat het gewoon een boodschap is die lekker verkoopt. En je kan je afvragen hoe hij reageert als hij aan de verliezende hand is –je kan mensen pas beoordelen als je ze in slechte omstandigheden meemaakt - Je kan je afvragen of het niet gauw gedaan is met dat idealisme als hij eenmaal in het Witte huis zit. Kan je uberhaupt integer zijn als je vindt dat je president van Amerika moet worden?
Maar toch, ik ben geneigd hem het voordeel van de twijfel te geven.
Dat deden de makers van Zembla afgelopen zondag duidelijk niet. De boodschap die wij als kijkers vijfenveertig minuten lang ingepeperd kregen was: Obama kan wel over verzoening en verandering praten, de werkelijkheid is dat Amerika een tot op het bot verdeeld land is. Ten bewijze daarvan werd een scala aan ‘gewone’ Amerikanen aan het woord gelaten die dingen zeiden waar de honden geen brood van lusten. Zembla was er dan ook speciaal voor naar ‘het meest racistische plaatsje van de VS’ (quote uit de reportage) ergens in South Carolina gereisd. Daar waar vorig jaar nog stroppen aan de bomen hingen omdat zwarte kindjes onder een boom hadden gespeeld waar normaal gesproken alleen blanke kindjes speelden. En inderdaad, daar waren wel een paar blanke mannen van middelbare leeftijd die wat rascistisch wilde zeggen.
Ook was Zembla te gast bij de Hell’s Angels, die over het algemeen voor de camera bereid zijn een paar bruikbare quotes te leveren, zoals dat de naam Obama erg lijkt op die van Osama en dat hij zich daarom als een gevaarlijke moslimfanaticus zal ontplooien. Als je maar lang genoeg zoekt vind je altijd wel een debiel die iets zegt wat van pas komt.
Ook de voormalige, verbitterde adviseur van Jesse Jackson deed een duit in het zakje door juist te stellen dat Obama een verrader was omdat hij niet meeliep in een of andere mars.
Joris Luyendijk maakt in zijn belangrijke boek ‘Het zijn net mensen’ duidelijk wat het probleem is van de ‘oude’ journalistieke benadering van hoor en wederhoor: als er negenennegentig mensen voor iets zijn en een tegen, zal de journalist twee mensen voor de camera halen: eentje die voor is en die ene die tegen is. Waardoor de indruk ontstaat dat er evenveel voor als tegenstanders zijn.
Bij Zembla maakten ze het afgelopen zondag nog veel gekker: honderdduizenden mensen in Wyomi steunden vorige week de boodschap van verzoening, maar Zembla zocht en vond een paar racisten en liet hun aan het woord.
De makers van deze uitzending hebben een hele lange baard. Tijd voor verandering, zou ik zeggen.