Wij komen met enige regelmaat voor een weekend of een vakantie in het oude huis van mijn grootouders aan de rand van een prachtig natuurgebied in Brabant. Of eigenlijk moet ik zeggen: een mix van weilanden en heide.
Boeren moet je er, in dit van oudsher boerenland, met een vergrootglas zoeken; ze zijn allemaal uitgekocht door Natuurmonumenten. Dat proces verloopt even geniepig als onomkeerbaar: vanuit Den Haag of Brussel worden ieder jaar de regels een klein beetje aangescherpt waardoor het voor de kleine boerenbedrijven steeds lastiger wordt er aan te voldoen. Dan weer mogen ze geen mest meer uitrijden, dan weer mag het land niet gefreest worden, dan mogen er niet meer dan 10 stuks vee op hun land staan. Als de duimschroeven genoeg zijn aangedraaid komt er een vriendelijke man van Natuurmonumenten op bezoek die veel begrip voor hun situatie toont en vraagt of ze hun land niet willen verkopen. Het lijkt op die martelscene uit Soldaat van Oranje: de slechte Duitser (de als altijd onverstaanbare Rijk de Gooijer) beult de gevangene af en net op het moment dat het uit de hand dreigt te lopen komt de ‘goeie’ Duitser binnen die zegt: ‘Beken nou maar, dan ben je overal van af.’
Bijna alle boeren in de omgeving hebben hun land verkocht en zijn nu lopende band medewerker, tegelzetter of bouwvakker. Op zondag rijden ze nog een rondje op hun oude tractor en kijken uit over wat vroeger van hun was.
Toen we er dit weekend weer waren zag ik tot mijn schrik dat er tien enorme landbouwmachines op een van de weilanden stonden. Ook was het zandpad dat van de grote weg naar het natuurpark loopt geplaveid met stalen platen, stond er een weegbrug voor vrachtwagens en lag er verderop een enorme berg zwart zand.
Het zit zo: de bovenlaag van de opgekochte dertig hectare landbouwgrond wordt afgegraven om ‘de natuur weer in haar oude luister te herstellen’ (site:Natuurlijk Brabant)
Nou is de vraag natuurlijk: wat is oude luister? Hoever ga je terug? Honderd jaar? Vijfhonderd jaar? Tienduizend jaar? Ga je terug tot de laatste ijstijd toen Nederland bedekt was met een ijskap? Ga je terug tot het Jura toen hier dinosauriers liepen of naar het Krijt toen Nederland zeebodem was?
Na wat googlen blijkt dat ze teruggaan naar de negentiende eeuw. Dat houdt in dat de vruchbare landbouwgrond verwijderd wordt zodat de aarde verschraald en er heide kan groeien. Tevens worden er vennen, pelterheggen en vloeiweiden aangelegd.
Was dat landschap dan oorspronkelijk? Nee hoor, ook dat is door mensen aangelegd. Ik citeer de site Projectenbank Natuurhistorie: ‘De Pelterheggen, onderdeel van dit landbouwgebied, is een van de laatste vloeiweidecomplexen die in de negentiende eeuw is aangelegd. Om tegemoet te komen aan de grote vraag naar hooi werden ook de droge, zure en schrale gronden geschikt gemaakt voor productie. Hiertoe werden werd een stelsel van kanalen, stuwen, duikers en aquaducten aangelegd, waarmee kalkrijk water uit de Maas naar de weiden werd gevoerd.’
Maar waarom is dat cultuurhistorisch meer verantwoord dan de weilanden die er nu liggen? Horen weilanden met koeien niet bij het cultuurhistorische erfgoed van Nederland? Moesten die boeren daarom weg?
Het wordt echt ranzig als je even verder wat getallen leest: er wordt 130 000 kubieke meter grond weggehaald; er zullen 300 vrachtwagenbewegingen per dag gedurende een maand zijn en de kosten worden begroot op 5,8 miljoen euro.
Alleen al van die driehonderd vrachtwagenbewegingen warmt de aarde een halve graad op.
En waarom?
De helft van het bedrag bestaat uit een subsidie van de Europese unie, lees ik. Ik kan niet anders dan een cynisch antwoord bedenken: ergens in een te duur kantoorgebouw zit een te duur betaalde medewerker met teveel belastinggeld onder zijn hoede. En hij moet wat met dat geld. Hij moet een 'statement' maken, hij moet gezien worden, hij moet hogerop, minister worden wellicht.
Over honderdvijftig jaar zal er weer een andere sukkel in een kantoor in Brussel zitten die een lumineus idee heeft: het natuurgebied in oude luister herstellen en weilanden aanleggen met grazende koeien.